Połykanie

Połykanie niemowlęce (infantylne) – nazwa jest niewinna, bo kojarzy się z malutkimi dziećmi i tym w jaki sposób jedzą. Ale, czy połykanie niemowlęce dotyczy tylko i wyłącznie niemowlaków? Okazuje się, że nie. Taki typ połykania można spotkać zarówno u dzieci starszych, jak i dorosłych, u których typ połykania nie przekształcił się w typ dojrzały.

Co to takiego jest? Kiedy powinno zaniknąć? Jak wygląda prawidłowy typ połykania i dlaczego tak ważne jest, by połykać odpowiednio pokarmy? Co może przyczynić się do tego, że połykanie nie przekształci się w dojrzałe? W jaki sposób sprawdzić, czy połykanie przebiega prawidłowo oraz jak ćwiczyć połykanie? Opiszę to w niniejszym artykule.

Połykanie niemowlęce jest to taki sposób połykania, który występuje u dzieci poniżej 2-3 roku życia. Podczas infantylnego aktu połykania można zauważyć, że mięśnie warg i policzków są napięte. Język spoczywa płasko w jamie ustnej i wsuwa się między zęby (lub dziąsła jeśli jeszcze dziecko nie ma zębów), bądź na nie napiera. Całym „motorem” który napędza połykanie są mięśnie twarzy, nie sam język. (Już widzę, jak wszyscy próbują przełykać teraz ślinę, by sprawdzić co takiego dzieje się z ich buzią) 😉

Czym różni się połykanie dojrzałe od niemowlęcego? W zasadzie to wszystkim. Podczas dojrzałego połykania mięśnie warg i twarzy są rozluźnione. Kiedy osoba połyka można swobodnie odchylić wargę dolną palcem i nie wpłynie to na akt połykania. Co się dzieje z językiem? Czubek języka dotyka górnego wałka dziąsłowego i częściowo górnych zębów, po czym stopniowo „wkleja się” cały w podniebienie przesuwając płyn lub kęs do tyłu. Na sam koniec grzbiet języka wykonuje ruch „wymiatający” który popycha kęs dalej do przełyku. Najlepiej pokaże to film, który zamieszczam razem z artykułem.

Połykanie niemowlęce powinno przekształcić się w połykanie dojrzałe między 2 a 3 rokiem życia dziecka. Jeśli do tego czasu tak się nie stanie, najprawdopodobniej w przyszłości będzie potrzebna terapia logopedyczna i nauka prawidłowego, dojrzałego sposobu połykania. Jest to niezwykle istotne, by proces połykania przebiegał prawidłowo, ponieważ możemy w ten sposób uniknąć „wypychania” zębów do przodu przez język oraz, co za tym idzie, możemy zapobiec tworzeniu się nieprawidłowego zgryzu. Drugą ważną sprawą jest prawidłowy rozwój mięśni aparatu artykulacyjnego. Najczęściej wraz z infantylnym połykaniem idzie w parze nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka (język leży płasko na dole, nie jest wklejony w podniebienie twarde przy zamkniętych ustach). Nieprawidłowy układ aparatu artykulacyjnego powoduje rozwój nieprawidłowych wzorców ruchowych jego mięśni, co przyczynia się do rozwoju wad wymowy, m.in.: seplenienia międzyzębowego, dorsalnej realizacji (z językiem ułożonym płasko lub tworzącym łyżeczkę) głosek szeregów ciszącego i szumiącego, substytucji głosek [t ]i [d] na [k] i [g], międzyzębowej lub realizacji grzbietem języka głoski [l], nieprawidłowego sposobu wymawiania głoski [r]. Nieprawidłowy zgryz oraz niepoprawne funkcjonowanie mięśni mogą przyczyniać się również do zmian rysów twarzy. Dlatego tak bardzo istotne jest wykształcenie się prawidłowego, dojrzałego sposobu połykania, by zapobiec tym wszystkim negatywnym skutkom, do których przyczynia się długotrwałe połykanie niemowlęce.

Do zaburzenia kształtowania się połykania dojrzałego przyczyniać się może wiele czynników. Ważne jest, by rodzic każdego dziecka miał świadomość tego, jak niektóre, czasem niepozorne rzeczy, mogą mieć niekorzystny wpływ na rozwój aparatu artykulacyjnego i jego wszystkich funkcji. Do najważniejszych czynników hamujących kształtowanie się połykania dojrzałego są:

1. Zbyt długie ssanie smoczka.
2. Zbyt długie ssanie palca.
3. Częste nieżyty nosa i nawykowe oddychanie ustami.
4. Nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni aparatu artykulacyjnego, np. obniżenie napięcia mięśni.
5. Nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki.
6. Zbyt długie karmienie butelką.
7. Nieprawidłowa pielęgnacja noworodka.
8. Skrócone wędzidełko podjęzykowe.

Jak sprawdzić, czy nasze dziecko połyka już pokarmy w prawidłowy, dojrzały sposób? Oczywiście najlepiej, żeby zrobił to specjalista. Ale jeżeli dostrzegasz, że Twoje dziecko napina wargi i policzki podczas połykania pokarmu, możesz poprosić dziecko o połknięcie śliny. W tym samym czasie (w trakcie połykania) spróbuj odchylić dolną wargę dziecka. Jeżeli masz trudności i czujesz, że wargi są mocno zaciśnięte, to najpewniej Twoja pociecha połyka w sposób infantylny.
Terapia sposobu połykania jest prosta, lecz jest to proces długi i wymaga cierpliwości. Terapię rozpoczyna się od ćwiczenia połykania śliny. Dziecko (bądź dorosły) musi nabrać ślinę i ułożyć ją na języku. Następnie należy otworzyć buzię, a język ze śliną unieść do góry, za górne zęby i tam dotknąć jego czubkiem. Następnie poproś dziecko o to żeby zamknęło zęby trzymając cały czas język w górze. Ostatni krokiem jest połknięcie śliny z szerokim uśmiechem, cały czas pokazując zęby. Ta technika zapobiega wsuwaniu języka między zęby, kształtuje dojrzały sposób połykania pozwalając nam całkowicie kontrolować akt połykania.
Ćwiczenie połykania śliny przeprowadzamy kilka/kilkanaście dni obserwując, jak dziecko sobie z tym radzi. Kiedy widzimy, że nie ma już trudności podczas połykania śliny, możemy zacząć ćwiczenia z pokarmami o gęstszej konsystencji (papki) – kisiel, budyń, serek, papka bananowa. Ćwiczenia prowadzimy w taki sam sposób, jak ćwiczenia połykania śliny. Ostatnim etapem jest połykanie pokarmów o konsystencji stałej, np. chleba (najlepiej skórki), ryżu, owoców, mięsa, itd.
Korekcję sposobu połykania najlepiej jest ćwiczyć codziennie, kilka razy dziennie, by jak najszybciej utrwalił się nowy wzorzec.

Dlatego jeżeli zobaczysz u siebie lub u swojego dziecka, że proces połykania przebiega nieprawidłowo – nie panikuj. Najlepiej udaj się do specjalisty, który oceni fachowym okiem sposób, w jaki przebiega akt połykania. Specjalista pomoże też ustalić ewentualną przyczynę tego zaburzenia oraz dać wskazówki jak ją usunąć. Pomoże też w nauce prawidłowego połykania i oceni postępy w terapii. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości – nie zwlekaj. Im wcześniej zdiagnozuje się problem, przyczynę i wprowadzi się terapię, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych skutków połykania infantylnego.

Zamieszczam film, który pokazuje w jaki sposób przebiega prawidłowy akt połykania.